اعتیاد خانمانسوز است. زندگی‌ها و جوامع را به مخاطره می‌اندازد و خانواده‌های بسیاری را از هم  پاشیده است       

این شاید واضح‌ترین تعریفی باشد که تا به حال در مورد اعتیاد ارائه شده که به همین خاطر به محض شنیدن نام اعتیاد ما از ترس به خود می‌لرزیم و آرزوی دور بودنش از خانواده‌ها را می‌کنیم. اما بد نیست بدانیم از لحاظ علمی چه اتفاقی در بدن رخ می‌دهد که اعتیاد خودنمایی می‌کند. شاید با دانستن آن بتوانیم از بروز آن جلوگیری کنیم.

اعتیاد چیست؟ در مورد اعتیاد سوالات بسیاری در ذهن‌ها وجود دارد و هنوز اینکه مصرف بعضی از قرص‌ها می‌توانند در بدن اعتیاد ایجاد کنند یا خیر جای سئوال دارد و محققان در مورد این موضوع که یکی از بزرگترین معضلات جوامع است در حال تحقیق هستند.

آنچه که در طی سالیان سال کشف شده است آن است که اعتیاد تنها به مواد خاص نیست بلکه تکرار هر آنچه که ضروری نیست می‌تواند در بدن فرد تبدیل به اعتیاد شود. مانند اعتیاد به پرخوری و در پی آن چاقی، سیگار کشیدن و یا حتی استفاده از اینترنت.

اعتقاد اولیه در سالیان سال قبل در مورد مصرف الکل و مواد مخدر آن بود که استفاده از این مواد می‌تواند در بدن عادتی بوجود آورد که ترک آن سخت است. اما بعدها مشخص شد که اعتیاد بخشی از شخصیت فرد می‌شود.

به این معنا که وقتی فرد از آن استفاد نکند دچار مشکلات روحی و جسمی می‌شود و نمی‌تواند درست عمل کند و ماده کم‌کم تبدیل به بخشی از زندگی می‌شود که زجر آور است. دقیقا مثل بیماری‌های لاعلاج.

اینکه برخی از مواد تاثیر مستقیم روی مغز می‌گذارند کاملا مشخص است و سالهاست که به اثبات رسیده است. تاثیر این مواد این طور است که مصرف کننده مدام می‌خواهد که بار دیگر آنها را امتحان کند و این مصرف مدام ادامه می‌یابد.

اعتیاد یک بیماری مغزی ما به همان دلیل به ماده‌ای معتاد می‌شویم که از آن برای اولین بار استفاده می‌کنیم. دلیل آن مطمئنا لذتی است که از استفاده از آن برده‌ایم. بسیاری از افراد مواد مخدر را تنها یک بار تجربه کرده‌اند و دیگر به طرف آنها نرفته‌اند اما تمامی آنها احتمال معتاد شدن را با خود داشته‌اند.

آخرین تحقیقات علمی اعتیاد را یک بیماری مغزی خوانده است. هنگام مصرف مواد و یا هر کاری که لذت بسیاری در ما می‌آفریند مغرماده ای به نام "دوپامین" را از خود آزاد می‌کند. این ماده دقیقا همانی است که باعث لذت بردن ما می‌شود که هر چه مقدار مصرف ما از مواد لذت بخش بیشتر باشد این ماده بیشتر ترشح می‌شود و در نهایت هم می‌تواند "اور دوز" یا شوک ناشی از مصرف را سبب شود که بسیاری اوقات کشنده است.

تاثیر "دوپامین" در مغز است که سبب می‌شود ما به مصرف دوباره ماده کشیده شویم. حتی اگر این لذت، ورزش کردن و یا خوردن غذا باشد ممکن است احساس اشتیاق برای مصرف مجدد در ما بوجود آید.

ترشح بیش از حد "دوپامین" اختلالی در مغز بوجود می‌آورد که برای رفع آن مغز مجبور به تحرک بیشتر است که به همین خاطر موادی را بیش از حد ترشح می‌کند که حالات مختلف رفتاری عجیب و حتی افسردگی در فرد مصرف کننده بوجود می‌‌آورند.

در طول زمان و مصرف بیش از حد، مغز دیگر به اندازه قبل "دوپامین" را ترشح نمی‌کند و به همین خاطر لذت مصرف پائین می‌آید. وقتی مصرف بیشتر شود کم‌کم ماده کنترل مغز را به دست می‌گیرد و آنگاه است که دیگر رفتارهای فرد کاملا غیر عادی می‌شود.

علائم اعتیاد:

علائم فیزیکی: فرد معتاد قبل یا بعد از مصرف به شدت عرق می‌کند. دستانش می‌لرزد و اختلال در خواب پیدا می‌کند. بسیاری از معتادان حالات اضطراب شدید را تجربه می‌کنند و تا زمانی که ماده را مصرف نکنند در همین حال باقی می‌مانند.

علائم رفتاری: بسیاری از معتادان تجربه‌های بسیاری برای ترک مواد داشته‌اند. مصرف مواد کم‌کم سبب می‌شود فرد نسبت به گذشته‌اش وقت بیشتری را برای مصرف مواد بگذارد. هیچکدام از لذاتی که قبل از اعتیاد در فرد وجود داشته دیگر جذابیتی ندارند و فرد با اینکه می‌داند مصرف مواد به شدت به او ضرر خواهد زد باز هم به مصرف آن ادامه می‌دهد.

نظریه‌های جدید:

اعتیاد از چندین منظر مورد بررسی قرار گرفته است و برخی محققان معتقدند که زمینه معتاد شدن در افراد متفاوت است و به طور مثال ژنتیک و فشارهای روحی از جمله اضطراب و استرس‌ها تمایل به اعتیاد را بیشتر می‌کند.

کسی که دچار افسردگی است ممکن است برای از بین بردن احساس بدی که نسبت به خودش داد به مصرف بی رویه مواد الکی یا مخدر رو آورد و به سرعت به آنها معتاد شود.

چند ماده مخدری که بیشترین آمار مصرف را دارند از قرار زیرند:

1- متامفتامین: استفاده از این ماده رفتارهای بسیار عجیبی را در پی خواهد داشت. اثر این ماده روی مغز تا حدی است که فرد پس از مدت زیاد مصرف حتی ممکن است 50 درصد سلولهای زنده مغزش را کم کار کند . این ماده از سال 2001 در بازارها دیده شده است.

2-  داروهای مسکن. مصرف داروهای ضد درد که حاوی مخدر است رشد بی رویه مصرف در کشورهای اورپایی و آمریکایی را داشته است که اعتیاد به آنها بسیار بالاست.

3- هروئین: سال 2005 حدود 2.4 درصد مردم آمریکا ادعا کردند که حتی یک بار هم که شده مصرف هروئین را تجربه کرده‌اند. ترک هروئین بسیار درد آور است و باید به طور مرتب مصرف شود. مرگ برای معتادان به این ماده بسیار زیاد است.

4- الکل: اشکالاتی که اعتیاد به الکل در افراد به وجود می آورد از هروئین هم بیشتر است و اثرات مخرب روی مغز بر اثر این ماده چنان زیاد است که به مرور فرد کاملا اختیارش از دست می‌دهد.

5- این فقط مواد نیستند که در فرد اعتیاد به وجود می آوردند. امروزه اعتیاد به خوردن غذا 2 درصد مردم آمریکا را تحت تاثیر قرار داده است و بسیاری از افراد در کشورهای غربی به قمار بازی کردن اعتیاد پیدا کرده‌اند.

مبارزه با اعتیاد: محققان با در نظر گرفتن عوامل ژنتیکی در افراد در تلاشند تا احتمال اعتیاد را پائین بیاوردند. گرچه هنوز گفته نشده است که برای اعتیاد یک ژن مخصوص وجود دارد اما آنچه اثبات شده آن است که کار چند ژن با یکدیگر در بدن افراد می‌تواند احتمال اعتیاد را بالا ببرد.

"متادون" سالهاست که برای درمان اعتیاد به هروئین استفاده می‌شود  و می‌تواند حالات روحی و جسمی معتاد به هروئین را کم کم التیام بخشد.

"نالمفن" در حال آزمایش روی افراد معتاد به الکل است اما آنچه ثابت شده آن است که روی افراد معتاد به قمار بازی اثر مثبت گذاشته است.

فاکتور دیگری که امروزه در نظر گرفته می‌شود حالت روحی افراد است. اگر احساس افسردگی و حالات بد روحی کم شود ، تعداد افراد مبتلا به اعتیاد هم کم خواهد شد.

بنابراین کار کردن روی افرادی که مستعد افسردگی و یا دچار آن هستند می‌تواند از اعتیاد آنها جلوگیری کند